İnsanın Tanrıya dair ortaya koymuş olduğu bazı düşünceler bulunmaktadır. Bu düşünceler Tanrıyı daha doğru düşünüp algılayabilme ve onu daha doğru tanımlayabilme üzerine kurulmuştur. Aynı zamanda bu Tanrı tasavvurları insandan insana, toplumdan topluma değişkenlik göstermektedir. Çünkü yeryüzündeki her bir insanın Tanrıyı anlama ve ayırt etme şekli kendine özgüdür. Bunun altında ise Tanrı kavramının açıklanmasında kullanılan farklı kabuller yatmaktadır.
- Teizm: Tanrı’nın varlığının kabul edildiği ve Tanrı’nın peygamberler göndermek suretiyle evrene müdahalesinin olduğunun kabul edildiği düşünce sistemidir. Bu düşünce sisteminde Tanrının evreni ve insanları yoktan yarattığı kabul edilir. Aynı zamanda Tanrı yarattığı evreni de insanları da başıboş bırakmamış, gönderdiği peygamberlerle ahiret hayatı için onları uyarmış ve kendi varlığından haberdar etmiştir. İslam başta olmak üzere Hristiyanlık ve Yahudilikte teizme dayanan bir İlah tasavvuru görülmektedir.
- Deizm: Tanrı’nın varlığının kabul edilmesine karşın Onun hiçbir şekilde evrene ve insana müdahalesinin olmadığı fikrine dayanan bir düşünce sistemidir. Bu düşünce sistemine göre Tanrı vardır, evreni ve insanı O yaratmıştır. Ancak daha sonra Tanrı, elini yarattıklarından çekmiş ve onları kendi haline bırakmıştır. Dolayısıyla bu düşünce sisteminde peygamberlerin ve dinlerin varlığı kabul edilmemektedir.
- Panteizm: Tanrı’nın varlığının kabul edildiği bir düşünce sistemi olmakla beraber Panteizmde Tanrı evren ile iç içe geçmiş, diğer bir ifadeyle evrenle bütünleşmiştir. Bu düşünce sistemine göre evren Tanrıdan zorunlu olarak ortaya çıkmış ve dolayısıyla da artık Tanrısal bir hüviyet kazanmıştır. Kısacası Tanrı artık evren, evren ise artık Tanrı olmuştur.
- Panenteizm: Tanrı’nın varlığının kabul edildiği diğer bir düşünce sistemidir. Panteizme oldukça benzemesine karşın bir yönüyle ondan ayrılmaktadır. Panenteizm düşüncesine göre evren Tanrıdan zorunlu olarak ortaya çıkmış ve iç içe geçmiştir. Ancak bu bütünleşme, evrene Tanrısal bir boyut ve kimlik kazandırmamıştır.
Bu düşünce sistemlerinin yanı sıra Tanrıyı kabul etmeyen veya Onun varlığı noktasında çekimser kalan bazı fikir akımları da bulunmaktadır.
- Ateizm: Tanrı’nın varlığının kabul edilmediği bir düşünce sistemidir. Ateizme göre Tanrı yoktur, dolayısıyla Tanrı’nın evrene veya insanlığa bir müdahalesinden de söz edilemez. Tüm var oluş bir rastlantı ve tesadüf sonucuyla gerçekleşmiştir. Peygamberler ve dinler de ateizmin reddettiği diğer yargıları oluşturur.
- Agnostisizm: Tanrı’nın varlığının çekimser yaklaşıldığı bir düşünce sistemidir. Agnostisizme göre Tanrı’nın olma ve olmama ihtimalleri birbirine eştir ve bunlar insan tarafından bilinemez. Bu düşünce sistemine göre Tanrı varsa bile insan bunu bilecek kudrete sahip değildir, dolayısıyla Onun varlığı veya yokluğuyla ilgilenmek anlamsız bir çabadan ibaret olacaktır.
Son olarak Tanrı’nın varlığı üzerinden değil de sayısı üzerinden de birtakım Tanrı tasavvurları geliştirilmiştir. Bu tasavvurlara ise monoteizm ve politeizm örnekleri verilebilir. Monoteizm tek Tanrı inancının benimsendiği; politeizm ise birden çok Tanrı inancının kabul edildiği bir düşünce sistemidir.
Müslüm Zunluoğlu
* Kaynak belirtmek suretiyle alıntı yapılabilir.
* Yazarın düşüncesi, sitenin genel düşüncesinden farklı olabilir (Düşünce farklılığı zenginliğimizdir).
* Yazının tüm sorumluluğu yazarın şahsına aittir.
