Bireysel ve Toplumsal Aydınlanmanın Yolu; Özgürlük…

“Kendi başına aklını kullanmama, bir ergin olamama halidir.” Kant

Ergin olmayan zekâlar, vesayet altında yaşamaya mecburdurlar fakat bu vesayet onlar için aynı zamanda müthiş bir konfor ve rahatlık sağlar.

Tembellik ve korkaklık nedeniyledir ki; insanların çoğu bütün yaşamları boyunca bilerek ve isteyerek erginleşmemiş olarak kalırlar ve aynı nedenlerledir ki; bu insanların başına otorite olarak gelmek çok kolay olmaktadır. Ergin olmama durumu çok rahattır çünkü her şeyin sorumluluğu otoriteye yüklenmiştir.

Kant bu durumu şu ifadelerle ironileştirir: “Benim yerime düşünen bir kutsal kitabım, vicdanımın yerini tutan bir din adamım, sağlığımı düşünen bir doktorum oldu mu; zahmete katlanmama hiç gerek kalmaz artık para harcayabildiğim sürece düşünmeye gereksinim duymam çünkü bu sıkıcı ve yorucu işi üzerimden başkaları devralır.”

Tüm sorumluluğu otoriteye yüklemek konfor ve rahatlık sağlar fakat bir otorite altında yaşamanın bedeli vardır; sizin hayatınıza başkalarının karar veriyor olması… Her insan kendi tercihlerinin bedelini öder, bu doğal olanıdır. ‘Kendim ettim, kendim buldum’ der geçersin fakat başkalarının tercihlerinin bedelini sen ödemeye başladığında; bu durum başlı başına bir depresyon sebebidir.

Başkalarını denetim ve yönetim işini bir lütuf olarak üzerine almış bulunan her bir otoriter/vâsinin yapacağı ilk iş, sırf iktidarını korumak için otoritesi altında bulunan kişilerin erginliğe adım atmalarının ne kadar tehlikeli olduğunu onlara göstermeye çalışmak olacaktır. Böylece kişinin kendi başına hareket etmesinin tehlikeli olduğu ileri sürülerek, korkutulmakta ve cesaretleri otorite tarafından kırılmaktadır. Vesayet altında yaşamayı ‘cennet’ gibi göstererek aslında kişinin erginleşmesi engellenmektedir. Oysa kişi, ‘cennet’te erginleşemez.

Kant’a göre toplumsal ve bireysel aydınlanmanın yolu özgürlükten geçmektedir. “Birkaç düşüşten sonra bunu göze alanlar sonunda yürümeyi öğreneceklerdir” sözüyle Kant, denemekten korkmayan ve aklını kullanma cesaretine sahip olan kişilerin, otorite baskısından kurtulabileceklerini; kendi başlarına hareket etme özgürlüğüne sahip olabileceklerini ifade etmektedir.

Kendi aklını kullanan kimseler, kendilerinden beklenen toplumsal görevleri en iyi biçimde yerine getirebilen kimselerdir. Bunlar, kamu işlerini sürdürürken çeşitli bürokratik ve siyasi mekanizmalara itaat etmek yerine sorgulayan, görüş bildiren ve öneriler üreten kişilerdir. Kendilerini yalnızca içinde yaşadıkları topluma değil, tüm insanlığa karşı sorumlu hisseder, eylemlerinde kararlılık ve cesaret gösterirler (Saygın, 2013).

Kant’ın ‘Aydınlanma’ anlayışı insana ve onun aklına olan inancını barındırmaktadır. Ona göre akıl yoluyla hayatın anlamını çözmeyi başaran her insan erginleşmiştir.

Reşit olmak için; aklını, kendin kullanma cesaretini göster!