Salihat ve Hasenat Kavramlarını Doğru Mu Kullanıyoruz?

Duymuşsunuzdur iddia odur ki; hasenat, kişisel ritüeller/ibadetlerdir, salihat ise başkasına yaptığımız iyiliklerdir. Buna itirazım var. Hasenat ve salihat arasında koyulan bu ayrım yanıltıcıdır. Neden mi?

Hud Sûresinin 7. ayetinde bakınız şöyle buyruluyor: لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا (…hanginizin daha güzel davranacağını denemek için…)

Benzeri ayet ise hepinizin malumu Mülk:2’de de geçiyor:
اَلَّذ۪ي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيٰوةَ لِيَبْلُوَكُمْ اَيُّكُمْ اَحْسَنُ عَمَلًاۜ وَهُوَ الْعَز۪يزُ الْغَفُورُۙ
“Hanginizin amelinin daha güzel olduğu konusunda sizi denemek için ölümü ve hayatı yaratan O’dur. O yücedir, bağışlayandır.”

Sizi sınıyoruz ve sınayacağız, (ne ile?) Ahsen amel ile….
Yani hanginiz ahsen amel işliyorsunuz?

Peki soruyorum: Hasenat diye sadece namaz, oruç gibi ritüeller kastediliyorsa Allah bizi sadece bunlarla mı sınamış olacak? Tabi ki hayır.

Bu nedenle kanaatim o ki, salihat-hasenat ayrımı toplumumuzda yanlış yapılmaktadır. Bu iki güzel kavram da, amel dediğimiz merkez kavramı daha net vurgulamak için kullanılmaktadır. Biri diğerinden üstün değildir. İkisi de önemli sıfatlardır ve gereklidir.

Mesela şu ayeti de vurgulamak isterim, konuyu daha da netleştirmek için Hud Suresi 114. ayeti olan : اِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّـَٔاتِۜ : “Hasenat seyyiatları götürür.” ayetinde de aynı manayı görebiliriz.

Evet bu ayette de hasenat ifadesi geçiyor gördüğünüz üzere. Peki hasenatı sadece kişisel ibadetler diye anlayanlar şunu mu söylemiş oluyorlar: Kişisel ibadetler, namaz, oruç kötülükleri giderir. Eğer sadece kişisel ibadetleri kast ederlerse kanaatimce ayetin anlamı daralmış olur. Kişisel ibadetleri rutine bağlamış olanlar için mesela söz konusu mu?

Kanaatimce bu ayetteki hasenat ifadesi de amellerimizin nasıl olması gerektiğini ifade eden önemli bir sıfattır. Salihat ifadesini güçlendiren bir sıfat. Salihat ifadesi de hasenat ifadesini güçlendiren bir sıfat. Aralarına birisi kişisel, diğeri toplumsal gibi bir ayrım koymak yanlıştır. Müslümanları hem salihata hem de hasenata çağırmak icab eder. Amellerimizin bu iki güçlü sıfata sahip olması gerekir kanaatindeyim.

Kur’an’da Ahsen Amel Örnekleri

(Hasenat ile salihat birbirini güçlendiren iki sıfat, geçişgen anlamlara sahip denildiği gibi hasenat kişisel ibadetler değildir)

• Sonra bir şeyde tartışmaya girdiniz mi, eğer Allah´a ve âhiret gününe inanıyorsanız, onu Allah´a ve resule arz edin. Böyle yapmanız hem daha hayırlı hem de sonuç bakımından daha güzeldir. (ehsenu te’vila) 4:59
  
• Yetim malına en güzel şekilde yaklaşın. (ille billeti hiye ehsenu) 6:152
  
• Vahyi en güzel şekilde tutmak (ye’huzuhu bi ehsenu) 7:145
  
• Ecri verilecek amel: ehsen amel (bi ehsenu makanu ye’melun) 16:96)
  
• Güzel öğüt. (mev’izatil heseneti) 16:125
  
• Güzel mücadele (ve cadilhum billeti hiye ehsenu) 16:125/29:46
  
• Sözü en güzel şekilde söylemek (yeqululleti hiye ehsenu) 17:53
  
• Sözü dinleyip en güzeline uymak. (ellezine yestemiune kavle feyettebi’unehu ehsenehu) 39:18
  
• takvalı olmak, muhsin olmak (vettequ, ve ehsenu) 5:93
  
• Allah’ın sana ehsen davrandığı gibi sen de ehsen ol (vehsin keme ehsenallahu ileyke) 28:77
  
• anneye iyilik ( ve bil valideyni ihsane) 2:83
  
• Affeden en güzel şekilde ödeme yapmak (ve edeun ileyhi bi ihsanin) 2:178
  
• iyiliğe karşılık iyilik yapmak (hel cezaul ihsani illal ihsan) 55:60
  
• Güzel borç vermek (karzen hasenen) 2:245
  
• Güzel dost olabilmek (ve hesune rifaqen) 4:69
  
• Güzel bir işe aracı olmak (yeşfe’ şefaaten heseneten) 4:85
  
• Güzel örneklik (usvetun hesenetun) 60:4
  
• Kötülüğü iyilikle savmak (ve yedreune bil heseneti seyyiati) 13:22
  
• Muhsinlerin bazı özellikleri: bollukta ve darlıkta infak, öfkeyi yutmak, insanları affetmek. (Vallahu yuhibbul muhsinin) 3:134

Sonuç olarak, hasenat kişisel ibadetlerdir, salihat toplumsal ibadetlerdir şeklindeki ayrıma katılmıyorum. İkisi de amel kavramını güçlendiren ve imtihan sürecinin anahtar kavramlarıdır. Vesselam.

Siz kardeşlerimin de görüş ve yorum ile katkılarını beklerim.

Mustafa TOSUN

Tepkinizi İfade Edin

Paylaş Tweet